KAZANIMLAR:
F.8.1.2.1. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar.
F.8.1.2.2. İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler.
ATMOSFER
•Kalınlığı 10.000 km’yi bulan atmosfer, canlıların yaşaması için gerekli olan gazları bulundurur.
• Güneş’ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını, Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını önlemeye yarayan atmosfer, hava olaylarının oluşması gibi pek çok etkiye neden olmaktadır.
Hava olaylarının oluşmasında etkili olan gazlar ve bu gazların atmosferdeki yaklaşık oranları yandaki görselde verilmiştir.
•Dünyanın Güneş etrafında dolanımı ve eksen eğikliği Güneş ışınlarının Dünyaya geliş açılarının farklı olması Dünyanın etrafını saran havanın sıcaklığının değişmesine neden olur . Sıcaklık değişimi sonucu atmosferde meydana gelen değişiklikler sonucu oluşan rüzgar yağmur sis ve kar gibi olaylara hava olayları denir.
- Hava olaylarının temel sebebi havadaki nem ve sıcaklık farkıdır.
- Havadaki nem yağışları, sıcaklık farkı ise basınç farklılıkları oluşturarak rüzgarı oluşturur.
- Belirli bir bölgede ve kısa bir süre içerisinde etkili olan hava olaylarına hava durumu denir.
- Hava durumunu belirtmek için ortak belirli görseller vardır
Hava olayları ve değişimlerini , hava olaylarının canlılara ve çevreye etkilerini inceleyen ve hava tahminlerini yapan bilim dalına meteoroloji denir.
Hava olayları uzmanına ise meteorolog denir. Belirli bir bölge gün boyunca meydana gelen hava değişimlerini incelerek hava durumunu belirler. Hava durumundan bahsederken güneşli rüzgarlı parçalı bulutlu, yağmurlu , çok sıcak ve sağanak yağışlı gibi ifadeler kullanılır .
HAVA BASINCI VE BASINÇ ALANLARI
- Afmosferde bulunan gazlar, ağırlıklarından dolayı yeryüzünde basınç oluşmasına neden olur.
- Yeryüzüne uygulanan basınç, bölgelere göre farklılık gösterir. Bunun nedeni, bu bölgelerdeki havanın günlük veya mevsimlik olarak farklı ölçülerde ısınmasıdır.
- Hava sıcaklığında çeşitli etkiler sonucu oluşan değişimler, yüzeyde alçak veya yüksek basınç alanlarının oluşmasına neden olur.
RÜZGAR NASIL OLUŞUR ?
- Yeryüzünde oluşan basınç farklılıkları, havanın yer değiştirmesine neden olmaktadır.
- Hava daima basıncın yüksek olduğu yerden, basıncın alçak olduğu yere doğru hareket eder.
- Yatay yönlü yer değiştiren bu hava hareketlerine rüzgar denir
- Sıcak hava ile soğuk havanın yere yakın bölgelerde yer değiştirmesi sonucu dönen rüzgarlar meydana gelir.
- Rüzgarlar, hızına ve çevreye etkilerine göre farklı isimler alır. Bu rüzgârlardan bazıları yel, meltem, fırtına, hortum ve kasırgadır.
- Dönerek ilerleyen rüzgara hortum denilir. Hortumun küçüğü şeytan kulesi, büyüğüne ise kasırga denir. Kasırganın sürati 118 km/h’den fazladır.
- Rüzgar şiddetlerinin karşılaştırılması; Kasırga > Hortum > Şeytan kulesi
Yağmur, kar ve dolu gök yüzüne yakın yerlerde meydana gelen hava olayları
Sis, kırağı ve çiy yeryüzüne yakın yerlerde meydana gelen hava olaylarıdır
Hava olayları yeryüzü şekillerinde değişikliği neden olur.
- Peri bacaları (Rüzgar ve su etkisiyle)
- Mantar kayalar
- Kumullar
- Buzul vadileri
İKLİM
İklim, Dünya’nın herhangi bir bölgesinde uzun yıllar boyunca gözlemlenen tüm hava olaylarının ortalama veri sonuçlarıdır.
- Dünya’nın farklı bölgelerinde farklı iklimler gözlemlenir. Kutup iklimi, ekvatoral iklim, karasal iklim, çöl iklimi gibi iklim çeşitleri bulunmaktadır.
- Türkiye üzerinde Akdeniz, Karadeniz ve Karasal iklim görülür.
- Türkiyedeki iklim çeşitlerinin özelliklerini öğrenmek için aşağıdaki görseldeki soru işaretlerinin üzerine tıklayınız
İklimlerin yayılışlarını, insan ve çevre üzerine etkilerini neden-sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi) denir.
İklim Bilimi ile uğraşan bilim insanına ise klimatolog (iklim bilimci) denir.
Bir bölgenin iklimini tanımlayabilmek için en az 35-40 yıllık hava olaylarının gözlemlenmesi gerekmektedir.
İklimi Etkileyen Faktörler
- Ekvatora olan uzaklığı
- Bitki örtüsü
- Yeryüzü şekilleri
- Denize uzaklığı
- Denizden yüksekliği
NOT: Sorularda güneşli, rüzgarlı, karlı, bulutlu gibi anlık olayları belirten ifadeler hava olayı için, Sıcak, soğuk, kurak, yağışlı gibi ifadeler iklim için kullanılır.
|
HAVA OLAYLARI VE İKLİM ARASINDAKİ FARKLAR |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ETKİNLİKLER
