GÜNEŞ SİSTEMİ
ÖĞRENME ÇIKTILARI
F.6.1. Güneş sistemi
FB.6.1.1.1. Güneş sistemindeki gezegenleri niteliklerine göre sınıflandırabilme
FB.6.1.1.2. Güneş sistemi ile ilgili bilimsel model oluşturabilme
Tüm canlıların ısı ve ışık kaynağı olan Güneş bir yıldızdır. Güneş’in çekim gücünün etkisi ile belirli yörüngelerde hareket eden gezegenlerin, uyduların, kuyruklu yıldızlar gibi gök cisimlerinin oluşturduğu topluluğa Güneş Sistemi denir.
GÜNEŞ
- Dünya’ya en yakın yıldız Güneş’tir.
- Güneş küre şeklindedir.
- Güneş ısı ve ışık kaynağımızdır.
- Kullandığımız enerjinin tümü Güneş’ten gelmektedir.
- Güneş, Dünya’mızdan çok uzakta olduğu için küçük görülür.
GEZEGENLER
Dünyamız gibi kendi etrafında dönme ve ait olduğu yıldızın etrafında belirli yörüngelerde dolanma hareketi yapan, ısı ve ışık kaynağı olmayan, belirli büyüklükteki gök cisimlerine gezegen denir.
Güneş sisteminde sekiz adet gezegen bulunmaktadır. Güneşe yakınlık sıralamasına göre bu gezegenler Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün dür. Gezegenler yapılarına göre karasal (iç) ve gazsal (dış) gezegenler şeklinde sınıflandırılır.
GEZEGENLERİN ÖZELLİKLERİ
| İç gezeneler (Karasal gezegenler) | Dış gezegenler ( Gazsal gezegenler ) |
|---|---|
| Güneş sistemindeki ilk dört gezegendir. | Güneş sistemindeki son dört gezegendir. |
| Karasal gezegenlerdir. | Gazsal gezegenlerdir. (Büyük kısmı gazlardan oluşmuştur. ) |
| Merkür, Venüs, Dünya ve Mars iç gezegendir. | Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün dış gezegendir. |
| Halkaları bulunmaz. | Hepsinin halkası ve çok sayıda uydusu vardır. |
| İç yörüngede bulunur. (Güneş’e yakındır. ) | Güneş sisteminin dış yörüngesinde bulunurlar. |
| İç gezegenlerin en büyüğü Dünya’dır. | Sıcaklıkları iç gezegenlere göre düşüktür. |
1. MERKÜR
- Güneş’e en yakın gezegendir.
- Güneş Sistemi’nin en küçük gezegenidir.
- Uydusu ve halkası yoktur.
- İnce bir atmosfer tabakası vardır, ancak çok zayıf olduğu için çoğunlukla “atmosfersiz” kabul edilir.
- Güneş çevresinde dolanma süresi en kısa olan gezegendir.
- Kendi etrafında çok yavaş döndüğü için gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. Bu sebeple;
- Gündüzleri yüzey sıcaklığı +400 °C’nin üzerine çıkar.
- Geceleri ise sıcaklık -180 °C’ye kadar düşer.
Çok ince atmosferi olduğu için yüzeyi, kraterlerle kaplıdır ve kayalıklardan oluşur.
Dünya, Merkür’den yaklaşık 3 kat büyüktür.
Merkür, Dünya’dan çıplak gözle gözlemlenebilir.
2. VENÜS
- Venüs’ün dönüş yönü diğer gezegenlerden farklı olarak doğudan batıya dönmektedir.
- Atmosferindeki yoğun karbondioksit nedeniyle sera etkisi fazladır. Bu nedenle çok sıcak bir gezegendir.
- Venüs’ün yüzeyi kayalıklarla yapıdadır; bu nedenle karasal gezegenler grubunda yer alır.
- Uydusu ve halkası yoktur.
- Güneş ve Ay ‘dan sonra en parlak gök cismidir. Bu nedenle halk arasında Çoban yıldızı veya sabah yıldızı olarak bilinir
- Dünya’ nın ikizi olarak da bilinir. (Yaklaşık Dünya ile aynı büyüklüktedir.
- Dünyadan çıplak gözle rahatça görülebilir.
3. DÜNYA
- Üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegendir.
- Tek uydusu Ay’dır.
- Halkası yoktur.
- Mavi gezegen olarak bilinir.
- Yüzeyinin 3/4’ü sudur, dağlar, denizler , vadiler ve aktif volkanlar bulunur.
- Büyüklük olarak 5. büyük gezegendir.
- Dünya, kendi ekseni etrafında dönme hareketini yaklaşık 24 saatte tamamlar. Bunun sonucunda gece-gündüz oluşur.
- Güneş etrafındaki dolanma hareketini yaklaşık 365 gün 6 saatte (1 yıl) tamamlar.
4. MARS
- Kızıl gezegen olarak bilinir.
- İki uydusu vardır. ( Phobos- Deimos )
- Halkası yoktur.
- İnce atmosferi vardır. İnce bir atmosfere sahiptir; atmosferinde az miktarda su buharı bulunur. Bu nedenle yaşam ihtimali araştırılan gezegenlerden biridir.
- Atmosferinde su bulunmasından dolayı yaşamın olma ihtimali olan tek gezegendir.
5. JÜPİTER
- Güneş’e en yakın 5. gezegendir.
- Güneş sisteminin en büyük gezegenidir. (Dev gezegen olarak bilinir.)
- 90’dan fazla uydusu vardır. En büyük uydusu Ganymede olup, Güneş Sistemi’nin de en büyük uydusudur.
- Yüzlerce yıldır devam eden fırtınadan dolayı kırmızı büyük lekeleri vardır.
- İnce ve belirgin olmayan halkaları vardır.
- Atmosferi zehirli gazlardan oluşur.
- Yüzeyi katı değildir, yoğun gaz tabakalarından oluşur.
- Jüpiter, Dünya’dan 11 kat büyüktür.
6. SATÜRN
- Güneş’e en yakın 6. gezegendir.
- Gazsal (dış) gezegen olup, Jüpiter’den sonra Güneş Sistemi’nin 2. büyük gezegenidir.
- Güneş Sistemi’ndeki gezegenler içinde en belirgin halkalara sahip olan gezegendir.
- En çok uyduya sahip gezegendir. En büyük uydusu Titan’dır.
7. URANÜS
- Güneş’e en yakın 7. gezegendir.
- Gazsal (dış) gezegen olup “Buz Devi” olarak da bilinir.
- Güneş Sistemi’nin 3. büyük gezegenidir.
- Çok sayıda uydusu vardır. En büyük uydusu “Titanian”dır.
- İnce ama çok belirgin olmayan halkalara sahiptir.
- Atmosferi zehirli gazlardan oluşur; yapısında su, amonyak ve metan bulunur. Bu maddeler donmuş halde bulunduğundan gezegene “Buz Devi” denir.
- Güneş Sistemi’nin en soğuk gezegenidir.
- Uranüs, diğer gezegenlerden farklı olarak yana yatmış şekilde kendi ekseni etrafında döner. (Yuvarlanan bir varil gibi hareket eder.)
8. NEPTÜN
- Güneş Sisteminin 4. büyük gezegenidir.
- Uranüs’ün ikizi olarak bilinir.
- Çok sayıda uydusu vardır. En büyük uydusu Tritan ‘dır
- Çok ince halkaları vardır. Ancak belirgin değildir.
- Güneş sisteminin en uzak gezegenidir.
- Atmosferi zehirlidir. Atmosferindeki metan, gezegene lacivert/mavi rengini verir.
- Neptün, Dünya’dan 4 kat büyüktür.
UNUTMA
GEZEGENLERİN GÜNEŞ’E OLAN UZAKLIKLARI
Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün’dür.
Unutmamak için kodlamalar
- Meraklı Vedat Dünkü Maçta Jaleye Sordu Umut Nasıldı
- MaVi DaMaJana SUN
GEZEGENLERİ BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE (BÜYÜKTEN KÜÇÜĞE) SIRALAMASI
Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Dünya, Venüs, Mars, Merkür